Pokrenuto unutardnevno organizovano tržište električne energije na SEEPEX-u

Autor: advokatski pripravnik Stefan Mićić, Advokatska kancelarija „VUK Poreski Advokati“

Datum: 01. avgust 2023. godine

U skladu sa Zakonom o energetici, kompanija „SEEPEX“ a.d. Beograd („SEEPEX“) upravlja organizovanim tržištem električne energije u Republici Srbiji, te je s tim u vezi zadužena za organizovanje berze električne energije. Učesnici mogu da kupuju i prodaju električnu energiju na berzi po tržišnim uslovima, na dan-unapred, kao i na unutardnevnom organizovanom tržištu, po uspostavljanju istih. Vlada Republike Srbije je na svojoj sednici održanoj dana 16. juna 2022. godine imenovala SEEPEX za nominovanog operatora tržišta električne energije, koji je u skladu sa Zakonom o energetici subjekt određen za sprovođenje spajanja dan-unapred i unutardnevnog organizovanog tržišta električne energije sa susednim organizovanim tržištima električne energije.

Nakon osnivanja berze električne energije, tačnije od kraja 2015. godine, dan-unapred organizovano tržište uspešno funkcioniše u Republici Srbiji. Međutim, na pokretanje unutardnevnog organizovanog tržišta se duže čekalo, da bi SEEPEX dana 25. jula 2023. godine uspešno pokrenuo i unutardnevno organizovano tržište električne energije, i tako objedinio sve aspekte organizovanog tržišta u Republici Srbiji. Pokretanje unutardnevnog organizovanog tržišta električne energije bi trebalo da doprinese većoj konkurentnosti na tržištu električne energije, ali ova činjenica je i od uticaja na razvoj obnovljivih izvora energije (OIE) u Srbiji, koja ima i svoj formalno-pravni domašaj i značaj.

Naime, Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o korišćenju obnovljivih izvora energije (u daljem tekstu: „Izmene i dopune ZOIE“), koji je stupio na snagu 07. maja 2023. godine, između ostalog propisana je dužnost garantovanog snabdevača da preuzme balansnu odgovornost za povlašćene proizvođače koji su u sistemu tržišne premije. Međutim, ta obaveza garantovanog snabdevača u skladu sa Izmenama i dopunama ZOIE prestaje istekom šest (6) meseci od dana spajanja organizovanog unutardnevnog tržišta Republike Srbije sa jedinstvenim evropskim organizovanim unutardnevnim tržištem ili istekom 30 meseci od dana uspostavljanja organizovanog unutardnevnog tržišta u Republici Srbiji, u zavisnosti od toga koji rok prvi istekne. Funkciju garantovanog snabdevača u Republici Srbiji vrši A.D. Elektroprivreda Srbije („EPS“), i u skladu sa citiranom zakonskom odredbom EPS je dužan da preuzima balansnu odgovornost za povlašćene proizvođače iz OIE (koji su u sistemu tržišne premije), ali za ograničeni period. Kako još uvek nije došlo do spajanja organizovanog unutardnevnog tržišta Republike Srbije sa jedinstvenim evropskim organizovanim unutardnevnim tržištem, a dana 25. jula 2023. godine je uspostavljeno unutardnevno organizovano tržište električne energije, EPS će kao garantovani snabdevač biti u obavezi da preuzme balansnu odgovornost za povlašćene proizvođače koji su u sistemu tržišne premije do 25. januara 2026. godine, ukoliko u nekom ranije periodu ne dođe do spajanja sa jedinstvenim evropskim organizovanim unutardnevnim tržištem.

U vezi sa prethodno navedenim, relevantne su i odredbe Uredbe o preuzimanju balansne odgovornosti i modelu ugovora o preuzimanju balansne odgovornosti (u daljem tekstu: „Uredba“). Naime, odredbom člana 3. Uredbe precizirano je da proizvođač koji je u sistemu tržišne premije ima pravo da prenese balansnu odgovornost na garantovanog snabdevača do isteka roka od 30 meseci od dana uspostavljanja organizovanog unutardnevnog tržišta u Republici Srbiji. Dodatno, Uredbom je definisano da proizvođač koji prenese balansnu odgovornost na neku drugu balansno odgovornu stranu, slobodno uređuje uzajamna prava i obaveze sa tom balansno odgovornom stranom, te nakon toga nema prava i obaveze predviđene Uredbom. Dakle, EPS ima obavezu da preuzme balansnu odgovornost za povlašćene proizvođače koji su u sistemu tržišne premije u roku od 30 meseci od uspostavljanja organizovanog unutardnevnog tržišta u Republici Srbiji, ali samo ukoliko povlašćeni proizvođač želi da prenese balansnu odgovornost na EPS kao garantovanog snabdevača. Međutim, povlašćeni proizvođač može da prenese balansnu odgovornost i na nekog drugog učesnika na tržištu koji ispunjava uslove da bude balansno odgovorna strana, u predmetnom periodu. Ukoliko povlašćeni proizvođač želi da prenese balansnu odgovornost na garantovanog snabdevača, dužan je da sa njim zaključi ugovor o preuzimanju balansne odgovornosti, a model ugovora o preuzimanju balansne odgovornosti je sastavni deo Uredbe.

Dodajemo još i da je na prvim aukcijama za trgovinu električnom energijom na unutardnevnom tržištu električne energije na SEEPEX-u, učestvovalo 16 trgovaca od ukupno 20 registrovanih. Tokom prvog dana aukcija zaključeno je sedam transakcija, dok je referentna bazna cena, koja predstavlja srednju ponderisanu cenu svih zaključenih ugovora na dnevnom nivou, postigla vrednost od 99,53 evra po MWh, kako je saopštio SEEPEX na svom internet sajtu.

Naša advokatska kancelarija će pravovremeno i pažljivo da prati sve nadolazeće aktivnosti u ovoj oblasti, kako bi svojim značajnim iskustvom i stručnom analizom efikasno pomogla klijentima u otklanjanju svih nejasnoća u praksi.